"Dolap çevirmek"...
Hepsi
“saray yavrusu” koca koca konaklar.
İki
farklı yaşamın sürdüğü ve bu yaşamlar için tasarlanmış iki farklı daire.
Ama
aynı çatı altında…
Erkekler
için olana “Selamlık”,
Kadınlar
için olana “Harem” ya da “Harem Dairesi” deniyor.
Selamlıklar
bir veya birkaç oda ama her durumda da çok geniş.
Servet
ve statü göstergesi sayıldığından olsa gerek oldukça “cafcaflı”…
Erkekler,
günlük işler dışındaki zamanlarını burada geçiriyor.
Konuklarını
ağırlıyor, ziyafetler veriyor, iftar, bayram kutlaması yapıyorlar.
Yani
bir tür “konuk kabul salonu”…
Ama
asıl bölüm “Harem Dairesi”.
Daha
büyük, daha öncelikli, daha fazla korumalı…
Çünkü
yalnızca kadınlara ait…
Yabancıların
girmesi yasak, erkek olarak bir tek aile reisi girebiliyor.
Hareme
uşaklar bile giremiyor. Hoş, cariyeler de selamlığa geçemiyor…
Bu
iki daireyi ise “mabeyn” birleştiriyor.
Yani
Arapçada “iki şeyin arası” anlamında olan, dar ve uzun sofa veya koridor…
Konuklara
sunulan her türlü yemek, kahve, ikram harem dairesinde bulunan mutfaklarda
hazırlanıyor.
Peki,
cariyeler selamlığa, uşaklar hareme giremiyorsa,
Bu
ikramlar karşı daireye nasıl iletilecek?
İşte
burada mabeynin selamlık duvarında bulunan “dolap” devreye giriyor.
Dolap,
gerçekten bir tür ahşap dolap…
Silindir
biçiminde, tam ortasından bir mil, bir demir çubuk geçtiği için ekseni
etrafında tam dönüş yapabiliyor.
Üstünde
sıra sıra raflar bulunuyor ve yarısı açık, yarısı kapalı…
Harem
tarafında hazırlanan ikramlar, dolabın kapalı kısmına yerleştirilip selamlık
dairesine, selamlıkta boşalan tabak ve fincanlar dolabın açık kısmına
yerleştirilip harem dairesine çevriliyor…
Ama
dolabın işlevi her zaman bununla sınırlar kalmıyor.
Çünkü
bazen çalışanların gönlü birbirine düşüyor…
Bir
yandan konak sahibinin “duyması” korkusu, bir yandan iletişim zorluğu…
Eh o
zaman ne yapmak gerek?
Mektup
mu verilecek? Koy dolaba, çevir öte tarafa…
Kokulu
mendil ya da gül mü gidecek? Yerleştir dolaba, çevir karşıya…
Eh
bu dolap gizli işler için bir o tarafa, bir bu tarafa döne döne
Sevgililer
dolabı gizli gizli çevire çevire,
Bizlere
bir deyim kazandırmışlar…
“Dolap
çevirmek”…
Yani
“kişinin birilerinden bir şeyler saklayarak, onlardan habersiz, gizli işler
yapması” anlamında bir deyim…
