"Yenge" - "Enişte"...
“Büyük erkek kardeşin karısı”
anlamında ki “yenge” sözcüğü,
Eski Türkçeden başlayarak birçok Türk
dilinde, “evlilik yoluyla aileye katılan kadın” anlamında kullanılmış.
Kaynaklar, “yenge” sözcüğünün aynı
zamanda “düğünde geline yardımcı olup, rehberlik eden kadın” anlamını taşıdığını
da belirtiyorlar.
Ancak günümüzde bu görev, gelinin
yakın arkadaşları tarafından üstlenildiğinden olsa gerek, “yenge” sözcüğünün bu
anlamı kaybolmaya başlamış görünüyor…
“Yenge” sözcüğünün kökeni olarak iki
farklı görüş vardır.
Bir görüş bu sözcüğün “ırmağın yanı,
karşı yakası” anlamında ki “yanga” sözcüğünden türediğini ve “yenge”
sözcüğünün, “karşı yakadan gelen” anlamında kullanılmaya başlandığını
savunuyor.
Diğer görüş ise “yenge” sözcüğünün, “yeni”
demek olan “yengi” ile “gelin” demek olan “kelin” sözcüklerinden
oluşturulduğunu ve “yengikelin” olarak kullanılıp, evrilerek günümüze geldiğini
savunuyor.
Bu görüşü savunanların diğer dayanak
noktası ise dayı ve amca eşlerine de günümüzde “yenge” denmesine karşın eski
Türkçede, dayı ve amca karıları için, “eski,
güçten düşmüş, ihtiyarlamış, önceki gelin” anlamında “çönge” ya da “sönge” sözcüklerinin
kullanılıyor olması…
“Büyük kız kardeşin kocası” anlamında
kullanılan “enişte” sözcüğünün kökeni konusunda da farklı görüşler var…
Ağırlıkta olan görüş “enişte”
sözcüğünün,
“Zengin çiftçi, kodaman” anlamlarına
gelen Farsça “anguşte” sözcüğünden türetildiği yönünde…
Diğer görüş ise, “enişte” sözcüğünün
Türkçe olduğunu savunuyor…
Bu görüşü savunanların dayanak noktası
ise bu sözcüğün halk dilinde “inişte” olarak kullanılması…
“İni”, eski Türkçede “yaşça büyük
kardeş” demek…
Yine eski Türkçede “-ş” eki, “müştereklik,
ortaklık” eki…
“-aş” ve “-te” ekleri ise “kenetlemek,
birleştirmek” anlamında ki yapım ekleri…
Bu görüşü savunanlara göre “enişte”
sözcüğünün, yapım ekleri de kullanılarak “ini” sözcüğünden, “iki aileyi birleştiren, kenetleyen büyük
erkek kardeş” anlamında “inişte” olarak türetildiği yönünde…
Günümüzde “hala ve teyze eşlerine” de “enişte”
dense de eski Türkçede bunun için kullanılan sözcükler “yezge” ya da “yezde”…
